Keti Koti / Kadena Kibra
Het breken van de ketenen, dat is letterlijk waar Keti Koti en Kadena Kibra voor staan. Ook al wordt de herdenkingsdag al generaties gevierd door nakomelingen van tot slaaf gemaakten in Eindhoven, velen weten dat niet. Dat wordt dit jaar anders. Met Saida Vana, Arantja Rosalina en Roger Vrede staat een nieuwe generatie op binnen het comité 30 juni/1 juli Eindhoven. Samen met de werkgroep zijn zij verantwoordelijk voor de organisatie van de herdenking en viering in Eindhoven.
Ze willen het besef en de vieringen zichtbaarder maken. Arantja: “We zijn onderdeel van de maatschappij. We wonen, werken en leven midden in de stad, midden in de regio. Keti Koti/ Kadena Kibra maakt de herkenning van ongelijkheid duidelijk en maakt ons bewust van het belang om op een gelijkwaardige manier met elkaar om te gaan.”
Keti Koti (je spreekt het uit als Kitti Kotti) in het Sranatongo, en Kadena Kibra in het Papiaments: het zijn twee namen voor een en hetzelfde fenomeen: het niet gekende, uiterst pijnlijke verleden herdenken en de vrijheid, gelijkheid en verbondenheid vieren rondom de afschaffing van de slavernij in voormalige Nederlandse koloniën Suriname en de Voormalig Nederlandse Antillen en Cariben op 1 juli 1863, waar ruim 45.000 geketenden, de tot slaaf gemaakte mensen, bevrijd werden. In Eindhoven zal Keti Koti/ Kadena Kibra op vrijdag 30 juni de herdenking van het slavernijverleden plaatsvinden en op zaterdag 1 juli 160 jaar afschaffing na 350 jaar slavernij gevierd worden. Maar eigenlijk is het veel meer dan dat: met de herdenking en vieringen rondom Keti Koti tonen Eindhovenaren met Surinaams-/Caribisch-Afrikaanse achtergrond zich divers en gelijk tegelijkertijd - een beter voorbeeld van een jaarlijkse traditie rondom gelijkheid en inclusie is er bijna niet.
Zien jullie dat Keti Koti/ Kadena Kibra meer aandacht behoeft?
Saida: “Onderwerpen zoals racisme en discriminatie zijn aanwezig in de maatschappij. Bewust maar ook veel onbewust. Niet opzettelijk, maar wel aanwezig, ook in Eindhoven. Terwijl je als stad juist het tegenovergestelde wil laten zien en wil uitdragen: divers, maar gelijk als naasten. Met Keti Koti staan we stil bij de pijn die dat geeft en het trauma dat generaties lang doorgegeven werd.”
Arantja: “Samen met de gemeente Eindhoven en Gisèle Mambre, gemeenteraadslid GroenLinks, werd door onze stichting Stichting Comité 30 Juni/1 Juli de stap gezet om ook rondom het vrij zijn van slavernij de awareness te doen vergroten. Door inwoners van de stad bekend te maken met de geschiedenis. Ruimte geven voor rouw - zelfs als dit niet van jou persoonlijk is, maar om wat je ouders of grootouders hebben doorgemaakt - en eren dat we daar vanaf gekomen zijn. We moeten ook educatie geven over de aanleiding van de herdenking dus. Samenkomen en samen vieren is heel belangrijk.”
Roger: “Arantja is penningmeester, en wij zijn samen verantwoordelijk voor de communicatie van Keti Koti/ Kadena Kibra Eindhoven. Gerard is verantwoordelijk voor de herdenking op 30 juli en ik voor het programma van 1 juli. Marieke ondersteunt ons hierin.
De oma van mijn oma heeft in slavernij geleefd. Zij heeft niet de mogelijkheid gehad te mogen lezen, te mogen schrijven, iets anders te mogen zijn dan ze mocht zijn. We hebben het gevoel dat het ver weg is, maar dat is het niet – Saida Vianen
Een feest organiseren rondom een thema dat zoveel historisch gewicht heeft, lijkt me niet eenvoudig.
Saida: “Klopt. De onderliggende emoties, de verscheidenheid aan culturen, de wens om te delen; we merken dat het bij eenieder van ons heel verschillende gevoelens oproept. Maar dat is juist heel waardevol. Het zijn onderdelen van de journey die we doormaken, er zijn zoveel facetten die we zichtbaar willen maken. Educatie bijvoorbeeld. Zodat we niet alleen het verhaal vertellen op een dag als Keti Koti/ Kadena Kibra , maar het ook opnemen in programma.”
Arantja: “We willen graag naast het samen vieren, ontdekken en delen, het verhaal vertellen en laten ontdekken. In Eindhoven wordt er al generaties herdacht en gevierd, maar voornamelijk in besloten kring. Het is nu tijd dat de viering zichtbaarder en openbaar wordt. En dat de aanleiding van het herdenken en de reden van het vieren gekend worden.”
Roger: “Onze voorouders wáren de mensen die aan die banden geketend waren, zij wáren de tot slaven gemaakten. In ons leeft de geschiedenis die nog niet bekend genoeg, maar o, zo voelbaar is, voort. We zijn onderdeel van de maatschappij. We wonen, werken leven midden in de stad, midden in de regio.”
Arantja: “Ook dat is onze journey als comité: verbinding brengen binnen de gemeenschap, door zelf als gemeenschap naar buiten te treden.”
Waarom worden de herdenking en viering los van elkaar georganiseerd?
Arantja: “Op vrijdag 30 juni kunnen mensen vanaf zes uur de herdenking in de tuin van het Stadhuis, pal aan de stromende Dommel. Overal zit symboliek in, zo ook de keuze voor deze locatie: het staat voor het water van onze voorouders dat gaat over wat is geweest en wat nu is. Na dit ceremoniële moment volgt op zaterdag 1 juli het feest: inwoners van Eindhoven en uit de regio zijn welkom op het Stadhuisplein.”
Saida: “En dat wordt wel degelijk feest, reken maar! Keti Koti/ Kedena Kibra wordt gevierd met eten. Uiteraard, want ook eten is welhaast symbolisch voor de slavernij. De tot slaaf gemaakten wisten van niets iets te maken: vaak kregen zij van het vlees alleen de poten, oren, darmen en dergelijke, waar ze dan toch smakelijke gerechten van maakten. In de ochtend voordat men naar de velden vertrok, werd het eten bereid. Overdag kon het garen en bij terugkomst van de plantage was het klaar.”
Roger: “Het Keti Koti/Kadena Kibra-festival in Eindhoven staat de gehele dag in het teken van de heritage, de cultuur. Er is muziek, cabaret, entertainment voor de kinderen. Met verhalen uit die tijd en liederen wordt ook de oral history overgeleverd. Je kunt kennismaken met de verschillende kleder- en haardrachten, zoals met de Surinaamse Koto en Angisa. Op de markt kan iedereen zijn waren uitstallen en kun je iets kopen. Het gaat om de saamhorigheid en we eren dat we nu zijn waar we zijn.”
Arantja: “We herdenken en vieren graag met de hele gemeenschap. Iedereen is welkom. En met een grote glimlach, we leven samen en eten samen. Want eerlijk is eerlijk, bij ons staat eten centraal in het leven.”
Saida: "Mooi om te delen: de Koto werd gedragen door de tot slaaf gemaakten om het vrouwelijk lichaam zo veel mogelijk te bedekken. De Agnisa is een hoofddoek. Middels de bindwijzen en het patroon van de stof konden boodschappen werden doorgegeven. Ze hadden dus een communicatieve functie ten tijde van de slavernij.”
GEBRUIKEN EN TRADITIES
- Ongeveer 4% van de inwoner van Eindhoven is van Surinaams en Caribische komaf. Dat komt neer op bijna 10.000 inwoners.
- Zo’n 15.500 inwoners van Eindhoven zijn afkomstig van de Afrikaanse diaspora als gevolg van het slavernijverleden
- De gemeente Eindhoven onderzoekt welke rol zij en haar partners hadden in de slavernij.
- Stichting Comité 30 juni/1 juli Eindhoven besteedt niet alleen op 30 juni en 1 juli aandacht aan (de hedendaagse gevolgen van) het slavernijverleden. De rest van het jaar wil het comité ook belangrijke dagen voor Surinamers en Caribische Nederlanders uitlichten.
BETEKENISSEN:
- Keti Koti Surinaams voor Ketenen Verbroken
- Kadena Kibra Papiaments voor Ketenen Verbroken
- Klederdracht Koto: Surinaamse wijde stoffen jurk
- Gerechten Heri Heri : Surinaams gerecht met banaan, gekookt ei en bakkeljauw. Het werd vaak gegeten op de plantages in Suriname, van restjes.
- Haardracht Angisa: hoofddoek
Fotografie: Eddie Mol